Can This Project Boost Southern Water Rat Populations?

Mae niferoedd llygod y dŵr, a fu'n gyffredin yn afonydd Cymru, wedi gostwng yn sylweddol dros y degawdau, gan eu bod yn wynebu perygl o ddiflaniad. Mae prosiectau yn ne Cymru yn ceisio adfer y rhywogaeth, gan roi gobaith am ddyfodol gwell iddynt.

Last updated: 27 October 2023 (BST)

Gyd-destun a Hanes Llygod y Dŵr

Mae llygod y dŵr (Myocastor coypus), sy'n greaduriaid sgwâr a chynhenid i De America, yn greaduriaid pwysig sy'n chwarae rôl hanfodol mewn ecosystemau dŵr. Mae'r llygod hyn yn gysylltiedig â'r cymeriad Ratty yn 'The Wind in the Willows', gan Kenneth Grahame, a gyhoeddwyd yn 1908. Yn y cyfnod hwnnw, roedd llygod y dŵr yn gyffredin iawn mewn afonydd ac yn y cyfandir ehangach, yn enwedig yn y Deyrnas Unedig.

Perygl a Cholliadau

Ychydig dros ganrif wedi'r cyhoeddiad, mae llygod y dŵr wedi'u rhoi mewn perygl oherwydd sawl ffactor. Mae colli cynefinoedd, oherwydd datblygiadau a newid yn yr hinsawdd, yn un o'r prif resymau. Hefyd, mae'r minc Americanaidd, a gyflwynwyd yn y DU yn y 20fed ganrif, wedi cael effaith andwyol arnynt trwy gystadlu am gyflenwadau bwyd.

Mae niferoedd llygod y dŵr wedi gostwng bron i 90% ers y 1980au.
Mae colli cynefinoedd yn gyfrifol am lawer o'r cwymp yn eu niferoedd.
Mae prosiectau adfer yn cael eu gweithredu yn ne Cymru i roi gobaith i'r rhywogaeth.
Mae dietau llygod y dŵr yn cael eu monitro cyn eu rhyddhau i'r gwyllt.
Mae'r llygod yn chwarae rôl bwysig yn wella amgylcheddau dŵr.

Y Prosiect Adfer yn Ne Cymru

Mae Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) a Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt De a Gorllewin Cymru yn gweithio ar brosiect adfer i ddychwelyd llygod y dŵr i Afon Ddawan ger y Bont-faen. Mae'r prosiect hwn, sy'n paratoi'r llygod ar gyfer eu rhyddhau, yn cynnwys monitro eu diet a'u harferion bwyta yn ystod eu cyfnod mewn caethiwed.

Monitro a Pharatoi Diet

Mae'r staff a'r gwirfoddolwyr yn defnyddio camau penodol i sicrhau bod y llygod yn cael y bwyd cywir cyn eu rhyddhau. Mae hyn yn cynnwys rhoi bwydydd sy'n debyg i'r hyn y byddan nhw'n ei gael yn eu cynefin naturiol, gan gynnwys hesg, mintys dŵr, a gellesg y gerddi. Mae'r bwyd hwn yn cael ei dyfu yn systemau acwaponeg sy'n sicrhau bod y planhigion yn tyfu'n gyflym ac yn effeithlon.

System Acwaponeg

Mae'r system acwaponeg yn defnyddio dŵr llawn maetholion a gynhelir o danciau pysgod mawr, gan sicrhau bod y planhigion yn derbyn yr holl faetholion sydd eu hangen arnynt. Mae hyn yn creu amgylchedd sy'n galluogi'r llygod y dŵr i dyfu'n iach ac yn gryf cyn iddynt fod yn rhydd.

Y Rôl o Ddylunio Ecosystemau

Mae llygod y dŵr yn chwarae rôl bwysig yn eu ecosystemau. Mae eu hymddygiad tyllu yn creu microgynefinoedd sy'n rhoi lle i rywogaethau eraill dyfu a ffynnu. Mae Alice Chapman, swyddog cadwraeth gyda Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt De a Gorllewin Cymru, yn pwysleisio pa mor bwysig yw'r llygod yn gwella strwythurau llystyfiant a'r amrywiaeth o rywogaethau ar lannau'r afonydd.

Monitro Ar ôl Rhyddhau

Ar ôl eu rhyddhau, mae cynnydd y llygod y dŵr yn cael ei fonitro'n agos. Mae'r prosiect yn sicrhau bod digon o arwyddion eu bod yn gwneud yn dda, gan ddangos bod y rhaglen adfer hon yn dechrau bod yn llwyddiannus. Mae'r cymorth gan dirfeddianwyr lleol hefyd yn hanfodol i'r prosiect hwn.

Dyfodol Llygod y Dŵr

Wrth i'r prosiect adfer fynd yn ei flaen, mae gobaith y bydd llygod y dŵr yn dychwelyd i'w lle yn natur. Mae'r cynlluniau presennol yn ymddangos yn addawol, gan fod y llygod wedi ymddangos yn iach ac yn gryf. Mae'r angen am weithredu parhaus i ddiogelu cynefinoedd a chynyddu niferoedd y llygod yn hanfodol.

Mae llawer o waith i'w wneud, ond gyda chymorth y gymuned a'r ymdrechion parhaus gan sefydliadau, mae gobaith y gall llygod y dŵr ddychwelyd i afonydd Cymru yn llwyddiannus. Mae'n amser pwysig i fyfyrio ar sut y gallwn helpu i ddiogelu ein systemau naturiol a'r rhywogaethau sydd ynddynt.

FAQs

Pam mae llygod y dŵr yn bwysig i ecosystemau?

Mae llygod y dŵr yn chwarae rôl hanfodol wrth greu strwythurau llystyfiant amrywiol, gan wella amgylcheddau dŵr a chreu microgynefinoedd i rywogaethau eraill.

Sut mae'r prosiect adfer yn gweithio?

Mae'r prosiect adfer yn briodoli llygod y dŵr wedi'u bridio mewn caethiwed, gan fonitro eu diet a'u harferion bwyta cyn eu rhyddhau i'r gwyllt.

Beth sy'n achosi'r gostyngiad yn niferoedd llygod y dŵr?

Mae'r gostyngiad yn gysylltiedig â cholled cynefinoedd a chystadleuaeth gan ysgrifau eraill, fel y minc Americanaidd, sy'n effeithio ar eu diogelwch a'u cyflenwad bwyd.

Ble mae llygod y dŵr yn cael eu rhyddhau yn y DU?

Mae llygod y dŵr yn cael eu rhyddhau ar safleoedd strategol fel Afon Ddawan ger y Bont-faen, lle mae adfer cynefinoedd yn digwydd.

Pa fwydydd sy'n well gan lygod y dŵr?

Mae llygod y dŵr yn hoffi bwyta dros 200 o wahanol fathau o blanhigion, gan gynnwys hesg, mintys dŵr, a gellesg y gerddi.