Are Lives of People with Learning Disabilities Valued in Our Society?

Mae angen gweithredu ar frys i wella'r gwasanaethau iechyd i bobl ag anableddau dysgu, sy'n marw'n gynnar yn aml oherwydd diffyg mynediad i ofal priodol. Mae adroddiadau'n nodi bod y grŵp hwn yn marw 20 mlynedd yn gynt na'r cyffredin, a gellir osgoi llawer o'r marwolaethau hyn. Mae'r galw am newid yn dod o ymgyrchwyr a rhieni sy'n ceisio sicrhau bod pobl fel Carwyn Daniel a Alison Williams yn derbyn y gofal maen nhw'n ei haeddu.

Last updated: 26 October 2023 (BST)

Key Takeaways

• Pobl ag anableddau dysgu yn marw 20 mlynedd yn gynt na'r boblogaeth gyffredinol.
• 39% o'r marwolaethau hynny gellir eu hosgoi trwy well gwasanaethau iechyd.
• Mae rhieni'n gorfod brwydro am wasanaethau iechyd a phrofion blynyddol.
• Gweithdai anabledd dysgu yn hanfodol ar gyfer cefnogaeth yn ystod apwyntiadau meddygol.
• Mae angen targedau clir i wella'r profiadau o'r gwasanaeth iechyd.

Y Prawf o Anableddau Dysgu a'r Angen Am Ddiogelwch Iechyd

Mae pobl ag anableddau dysgu yn wynebu heriau mawr o ran mynediad i wasanaeth iechyd. Mae adroddiadau diweddar wedi nodi'r ffaith bod y grŵp hwn yn marw'n gynnar, gyda phobl ag anableddau dysgu yn marw 20 mlynedd yn gynt na'r boblogaeth gyffredinol. Mae'r wybodaeth hon yn cael ei chefnogi gan ymchwil sy'n dangos bod 39% o'r marwolaethau hynny yn gellir eu hosgoi trwy welliannau yn y system iechyd.

Y Rhan o'r Rhieni a'r Gofalwyr

Mae rhieni fel Nerys Daniel, sy'n siarad am ei brawd Carwyn, yn rhoi goleuni ar y heriau y maent yn eu hwynebu. Mae Carwyn yn cael ei gofrestru gyda chyflwr spina bifida, ond bu'n byw'n annibynnol am flynyddoedd, gyda chymorth gofalwyr. Mae pryderon yn codi pan nad yw'r system iechyd yn ystyried anghenion penodol unigolion ag anableddau dysgu.

Gofal a Chymorth yn ystod Apwyntiadau Meddygol

Mae'r angen am ddirprwy nyrsys anabledd dysgu, sy'n gallu rhoi cefnogaeth drwy apwyntiadau meddygol, yn hollbwysig. Mae Nerys yn cyfeirio at bwysigrwydd cyfathrebu, gan ddweud y gall rhoi gormod o wybodaeth i Carwyn ei ddrysu. Mae'n hanfodol i unigolion ag anableddau dysgu gael cysondeb yn y gofal gan y bobl sy'n eu cefnogi.

Hawliau a Gwasanaethau Iechyd i Bobl ag Anableddau Dysgu

Mae gan bobl ag anableddau dysgu hawl i brofion iechyd blynyddol gan eu meddyg teulu. Mae Wiliam Young, sy'n aelod o Mencap Môn, yn profi'r heriau hyn yn ei fywyd bob dydd. Mae ei fam, Jane, yn gorfod gofyn yn benodol am archwiliad ei geilliau yn ystod ei wirio blynyddol, gan fod risgiau penodol yn gysylltiedig â'i gyflwr niwrolegol. Mae angen i'r system iechyd fod yn ymwybodol o'r anghenion arbennig hyn i sicrhau bod pawb yn derbyn gofal priodol.

Pryderon am Ddiffyg Gwasanaethau

Mae rhieni fel Richard Williams hefyd yn gorfod brwydro am archwiliadau meddygol blynyddol ar gyfer eu merch Alison, sy'n cael syndrom Down. Mae'r profion iechyd yn gallu bod yn brofiad pryderus, gan fod Alison wedi gwrthod mynd am smear test ar ôl profiad anffodus yn y gorffennol. Mae'r angen am welliannau yn y broses hon yn hollbwysig i sicrhau nad yw pobl ag anableddau dysgu yn cael eu 'cloi i ffwrdd' o'r system iechyd.

Gweithredu ar Anghydraddoldebau Iechyd

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i fynd i'r afael ag anghydraddoldebau iechyd, gan ddweud bod yn ofynnol i fyrddau iechyd gynnig archwiliadau iechyd blynyddol i oedolion ag anableddau dysgu. Mae Siôn Jones o Mencap Cymru yn pwysleisio'r angen am dargedau clir ar gyfer gwiriadau iechyd, gan ddweud bod angen i'r system iechyd fod yn fwy cydweithredol a chydlynol ar draws y wlad.

Ymchwil a Gwelliannau yn y Dyfodol

Mae'r Athro Edwin Jones o Brifysgol De Cymru yn pwysleisio bod angen mwy o welliannau i'r system iechyd i sicrhau bod pobl ag anableddau dysgu yn cael y gofal maen nhw'n ei haeddu. Mae'n ofynnol i'r gymdeithas wneud mwy i sicrhau bod bywydau pobl ag anableddau dysgu yn cael eu hystyried yn gyfartal â phobl eraill yn y gymdeithas.

Y Gwaith Ymlaen

Mae'r galw am newid yn gynyddol, gyda chymdeithasau fel Mencap yn pwysleisio'r angen am welliannau yn y system iechyd. Mae angen i'r gwasanaethau iechyd ymateb yn gyflym i'r heriau hyn, gan sicrhau bod pawb, waeth beth fo'u hamgylchiadau, yn cael y gofal maen nhw'n ei haeddu.

Yn y pen draw, mae'r cwestiwn yw: sut gallwn ni fel cymdeithas wella'r profiadau o'r gwasanaeth iechyd i bobl ag anableddau dysgu? Mae angen i ni gydweithio i sicrhau bod pawb yn cael eu clywed a'u cefnogi. #AnableddauDysgu #GwasanaethIechyd #MynediadIechyd

FAQs

Beth yw'r prif heriau y mae pobl ag anableddau dysgu yn eu hwynebu yn y system iechyd?

Mae pobl ag anableddau dysgu yn wynebu heriau fel diffyg mynediad i wasanaethau iechyd, anawsterau cyfathrebu yn ystod apwyntiadau, a'r angen am gefnogaeth benodol gan weithwyr iechyd.

Sut gall rhieni helpu eu plant ag anableddau dysgu i gael gwell gofal iechyd?

Gall rhieni helpu trwy fod yn ymwybodol o hawliau eu plant a sicrhau eu bod yn gofyn am archwiliadau iechyd blynyddol, yn ogystal â chefnogi cyfathrebu yn ystod apwyntiadau meddygol.

Pam mae angen targedau ar gyfer archwiliadau iechyd i bobl ag anableddau dysgu?

Mae targedau yn sicrhau bod gwasanaethau iechyd yn ymrwymo i ddarparu gofal priodol a bod profiadau'r grŵp hwn yn cael eu cydnabod a'u gwella.

Sut gallwn ni wella'r system iechyd ar gyfer pobl ag anableddau dysgu?

Gallwn wella'r system trwy sicrhau gwelliannau yn y broses gwiriad iechyd, darparu hyfforddiant i weithwyr iechyd, a sicrhau bod y gwasanaethau yn fwy cydweithredol ac yn ymatebol i anghenion penodol.

Beth yw'r ymgyrchoedd presennol sy'n ceisio gwella'r gofal i bobl ag anableddau dysgu?

Mae ymgyrchoedd fel Mencap yn gweithio i godi ymwybyddiaeth am anghydraddoldebau iechyd a phwysleisio'r angen am welliannau yn y gwasanaethau iechyd ar gyfer pobl ag anableddau dysgu.