Why Do Students Know More About Nazis Than Welsh History?

Mae 60 mlynedd ers i gymuned Capel Celyn gael ei boddi i greu cronfa ddŵr ar gyfer Lerpwl, ac mae'r digwyddiad hwn wedi gadael etholiad hanesyddol a chymdeithasol. Mae disgyblion Cymru yn dechrau sylwi ar effaith ddofn y digwyddiad hwn, er bod darlithwyr yn feirniadol o'r cwricwlwm sy'n rhoi mwy o bwyslais ar hanes tramor nag ar hanes lleol.

Last updated: 21 October 2023 (BST)

Key Takeaways

• Capel Celyn a ddiflannodd yn 1965 er mwyn creu cronfa ddŵr i Lerpwl.
• Mae darlithwyr yn mynegi pryder am ddiffyg sylw i hanes Cymru yn y cwricwlwm ysgol.
• Protestiodd preswylwyr yn erbyn y cynlluniau am gronfa ddŵr, ond ni chefais eu hymdrechion.
• Mae "Cofiwch Dryweryn" yn slogan eiconig sy'n parhau i gael ei ddefnyddio gan genedlaetholwyr.
• Mae arddangosfa gelf yn nodi 60 mlynedd ers y digwyddiad, gan ymateb i'r colled a'r effaith parhaus.

Capel Celyn: Hanes a Chydwybodaeth

Mae Capel Celyn, yn y rheolwr lleol, wedi dod yn symbol o wrthwynebiad yn erbyn colli cymunedau i fuddion masnachol. Yn haf 1955, fe ddaeth newyddion i'r preswylwyr bod eu cartrefi'n cael eu hystyried ar gyfer cronfa ddŵr newydd i ddarparu dŵr i Lerpwl. Mae'r digwyddiad hwn wedi cael ei ddysgu'n helaeth, ond mae llawer o ddisgyblion yn parhau i wybod mwy am hanes tramor nag am eu hanes lleol.

Y Cwricwlwm a'r Hanes Lleol

Mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi pwyslais ar hanes Cymru fel rhan o'r Cwricwlwm i Gymru ers 2022, gan ddweud bod hanes lleol yn rhan bwysig o'r addysg. Fodd bynnag, mae darlithwyr fel Dr Huw Griffiths o Brifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant yn teimlo bod y TGAU newydd wedi colli cyfle i gynnwys hanes Cymru yn fwy amlwg.

Mae'n credu bod addysg uwchradd yn aml yn cynnwys arholiadau sydd ddim yn rhoi digon o sylw i hanes Cymru, gan arwain at ddisgyblion sy'n gwybod mwy am y Natsïaid yn yr Almaen nag am eu hanes eu hunain.

Protestio a Gwrthwynebiad

Wrth i'r cynlluniau am gronfa ddŵr fynd yn ei flaen, dechreuodd preswylwyr Capel Celyn brotestio yn erbyn y cynlluniau. Roedd mwy na 70 o bobl yn gorfod gadael eu cartrefi, gan gynnwys ysgol, capel, swyddfa bost a 12 o ffermydd. Mae'r digwyddiad hwn wedi dangos bod y cymuned wedi cael ei gorfodi i ildio i fuddion masnachol, gan roi arwydd o "ddiffyg grym" Cymru.

Effaith Hynod ar Ddiwylliant a Gwleidyddiaeth

Mae'r digwyddiad o golli Capel Celyn wedi creu newid yn y dirwedd wleidyddol a diwylliannol yng Nghymru. Mae ymgyrchwyr yn honni bod penderfyniadau fel hyn yn "crystaleiddio diffyg grym Cymru," gan ddangos bod cymunedau'n gorfod ymdrechu i amddiffyn eu hawliau. Mae hyn yn parhau i fod yn fater pwysig yn y frwydr dros hunaniaeth a diwylliant Cymru.

Cofiwch Dryweryn: Slogan Eiconig

Mae'r slogan "Cofiwch Dryweryn" yn cynrychioli'r frwydr hon, wedi'i phentio ar waliau ledled Cymru. Mae'n symbol o wrthwynebiad a phrotest, yn enwedig yn erbyn colli cymunedau i brosiectau mawr. Mae'r slogan wedi cael ei ddefnyddio gan genedlaetholwyr yn ystod y blynyddoedd, gan ddangos bod y cof am Gapel Celyn yn parhau i fyw.

Y Cyfnod o Ddiolch

Ar ôl 40 mlynedd, ymddiheurodd Cyngor Dinas Lerpwl am "unrhyw ansensitifrwydd a ddangoswyd" gan y cyngor blaenorol. Mae'r ymddiheuriad hwn wedi dod yn rhan o'r broses o gydnabod y trawma a'r colled a achoswyd gan y llifogydd.

Arddangosfa Tryweryn 60

Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn cynnal arddangosfa gelf i nodi 60 mlynedd ers y digwyddiad. Mae'r arddangosfa, o'r enw Tryweryn 60, yn cynnig golwg ar y protestiadau angerddol a'r effaith barhaol y llifogydd ar hanes Cymru. Mae'n gwahodd ymwelwyr i feddwl am yr hyn y mae'n ei olygu i golli lle arbennig a'r effaith parhaus ar gymunedau.

Y Dyfodol a'r Ddysgu

Wrth i'r ysgolion a'r sefydliadau addysgol ymateb i'r galw am fwy o sylw i hanes lleol, mae angen newid yn y ffordd y caiff hanes Cymru ei ddysgu. Mae'n hanfodol i ddisgyblion ddeall eu hunaniaeth a'u treftadaeth i ddatblygu cysylltiad cryf â'u cymunedau.

Cyfarwyddyd ar gyfer Ysgolion

Mae angen i ysgolion ailffocysu ar hanes Cymru, gan gynnwys digwyddiadau fel Capel Celyn, sy'n rhan o'r straeon sy'n ffurfio hunaniaeth Cymru. Mae angen addysgu disgyblion am effaith y digwyddiadau hyn ar eu cymunedau a'u diwylliant.

FAQs

Beth yw'r hanes y tu ôl i Gapel Celyn?

Mae Capel Celyn yn gymuned wledig a gafodd ei boddi yn 1965 i greu cronfa ddŵr ar gyfer Lerpwl. Mae'r digwyddiad hwn wedi cael effaith fawr ar hanes Cymru a'r gymuned.

Pam mae "Cofiwch Dryweryn" mor bwysig?

Mae "Cofiwch Dryweryn" yn slogan sy'n cynrychioli protest yn erbyn colli cymunedau a hunaniaeth. Mae'n symbol o wrthwynebiad a phrotest sy'n parhau i gael ei ddefnyddio gan genedlaetholwyr heddiw.

Sut mae Llywodraeth Cymru yn mynd i'r afael â hanes Cymru yn y cwricwlwm?

Mae Llywodraeth Cymru wedi cynnwys hanes Cymru yn y Cwricwlwm i Gymru ers 2022, gan ddweud bod angen i hanes lleol gael mwy o sylw yn yr addysg.

Beth yw'r arddangosfa Tryweryn 60?

Mae'r arddangosfa Tryweryn 60 yn cynnal digwyddiadau a gwaith celf i nodi 60 mlynedd ers boddi Capel Celyn, gan edrych ar effaith y digwyddiad ar hanes Cymru.

Sut gall ysgolion wella addysg am hanes Cymru?

Dylai ysgolion roi mwy o sylw i hanes Cymru yn eu cwricwlwm, gan gynnwys digwyddiadau fel Capel Celyn, i helpu disgyblion i ddeall eu hunaniaeth a'u treftadaeth.

Mae'r hanes o Gapel Celyn yn parhau i gael ei adrodd a'i ddysgu, gan ddangos pwysigrwydd deall ein gorffennol i adeiladu ein dyfodol. Sut gallwn sicrhau nad yw'r profiadau fel hyn yn cael eu hanghofio yn ein hastudiaethau? #CofiwchDryweryn #HanesCymru #Cymunedau